Iedere dag weer snerpte dreunend en gierend de fabrieksfluit door de vervuilde, vettige lucht boven de arbeiderswijk en, gehoorzamend aan die oproep, kwamen er uit de kleine grauwe huisjes als verschrikte kakkerlakken norse lieden tevoorschijn, mannen voor wie de nacht te kort geduurd heeft om de spieren te verkwikken.*
Dat lees ik in De moeder van Maxim Gorki en ik voel me een beetje schuldig. Ik weet niet wat het is om je zes dagen per week kapot te werken in een fabriek. Om niets anders te kennen dan uitputting. Om kinderen groot te brengen die hetzelfde zullen doen. Het leven een asgrauwe herhaling van wat zich gisteren en vorig jaar heeft voorgedaan.
Mijn voorouders hebben de pyramide van Maslow beklommen en ik sta op de top. Vanaf de piek die zelfrealisatie heet, kijk ik neer op het dal van de fysieke behoeften. Ademhalen, eten, drinken, seks, slapen, kleden, onderdak. Behoeften die in mijn leven met een grote vanzelfsprekendheid bevredigd worden. Toen de pyramide op de middelbare school werd uitgelegd, werd de top als een soort walhalla afgeschilderd. Als de eerste vier levels waren uitgespeeld (fysieke behoeften, veiligheid & zekerheid, sociaal contact, erkenning & waardering), kon je in level vijf een vreugdedansje maken. Wat waren we geluksvogels dat wij ons met zelfrealisatie bezig konden houden.
Ik weet dat het me aan niets ontbreekt en dat ik in verhouding zwem in de vrije tijd. Terwijl hier en overal ter wereld mensen zich dag in dag uit te pletter werken. Of niet werken en onder een brug slapen. Ik heb het zo veel beter. Ik zou voortdurend dankbaar moeten zijn, en gelukkig. Zo niet, dan voel ik me schuldig. Omwille van al die mensen die het slechter hebben. Goede levensomstandigheden ontnemen je het recht ongelukkig te zijn.
Zoals ik al zei: ik weet niet hoe het voelt als ‘de nacht te kort geduurd heeft om de spieren te verkwikken’. Maar zou ik, zonder schuldgevoel, mogen zeggen dat ‘jezelf realiseren’ (wat dat ook moge zijn) ook geen level is dat je in één keer uitspeelt?
* Gorki, M. (2015). De moeder. Amsterdam: De Arbeiderspers.
