Zo hoeft het voor mij niet meer

Ze ligt in bed als ik haar kamer binnenkom. Ik heb nauwelijks een stoel bijgetrokken of ze zegt: ‘zo hoeft het voor mij niet meer.’ Ze vertelt dat ze tot voor kort zelf auto reed en zelfstandig woonde. Nou ja, woonde, ze was eigenlijk nooit thuis. Altijd met iets bezig. ‘Of ik een vent heb? Waar heb ik die voor nodig? Ik dop mijn eigen boontjes wel.’ Nu dopt ze helemaal niks meer. Ze is gedeeltelijk verlamd en kan niet eens meer zelfstandig naar het toilet.
Vorige week schreef ik dat veel ouderen in het verpleeghuis een gebrek aan zin ervaren. Het probleem dat naar mijn idee met stip op één staat is het verlies van zelfstandigheid. De acceptatie afhankelijk te zijn van anderen.
Er wordt vaak gesteld dat we vroeger afhankelijker waren van elkaar. Zeker in de tijd voor de komst van verzekeringen en uitkeringen was je op familie en buurtgenoten aangewezen. Je werkte met elkaar samen om de oogst binnen te halen en een ingestorte schuur te repareren. De gemeenschap was je vangnet. Inmiddels hebben we die gemeenschap helemaal niet meer nodig. We kunnen alles zelf en wat we niet zelf kunnen, of willen, laten we door iemand anders regelen.  Zo’n beetje alles wat te maken heeft met ons directe levensonderhoud hebben we uitbesteed. We laten voor ons koken, of in ieder geval onze boodschappen bezorgen, onze wc’s schoonmaken en op onze kinderen passen. Er zijn veel dingen die we niet eens meer zelf kunnen omdat we het al een eeuwigheid uitbesteden. Kinderen schijnen te denken dat pakken melk aan de boom groeien. Wat dat betreft zijn we nu misschien wel afhankelijker van elkaar dan ooit. Ons leven is een kluwen van onzichtbare draden waarmee we verbonden zijn met mensen die we nooit hebben ontmoet. In het allesoverheersende ideaal van autonomie is dat een beeld dat zo snel mogelijk uit onze gedachten moet verdwijnen. Maar wat is er eigenlijk verkeerd aan het idee dat we elkaar nodig hebben? Waarom is ‘afhankelijk’, wat we hoe dan ook zijn, zo’n vies woord geworden? En waarom zijn autonomie en onafhankelijkheid toverwoorden geworden?
Natuurlijk bestaat er een groot verschil tussen een aangenaam gevoel van verbondenheid en op de zuster moeten wachten als je heel erg nodig naar het toilet moet. Maar ik vraag me af of ouderen het net zo moeilijk zouden hebben als de mythe en de verheerlijking van het autonome bestaan niet zo alomtegenwoordig was.