‘I, Elizabeth Alexandra Mary, take thee Philip to my wedded husband. To have and to hold from this day forward – for better, for worse – for richer, for poorer – in sickness and in health, to love, to cherish and to obey.’
Clementine Churchill buigt zich naar haar man en herhaalt vragend: ‘obey?’ ‘She insisted’, antwoordt hij, ‘it was discussed.’[1]
Gehoorzaamheid was toen blijkbaar al geen vanzelfsprekendheid meer (als The Crown daarin de werkelijkheid volgt). NRC Handelsblad bericht dat in de trouwbelofte van koningin Wilhelmina de passage over de gehoorzaamheid van de vrouw aan de man geschrapt was[2]. Gehoorzaamheid begon plaats te maken voor trouw.
Benedictus daarentegen, is groot fan. Gehoorzaamheid speelt een belangrijke rol in Regel voor monniken en is het thema van hoofdstuk zes. ‘De bereidwilligheid om bevelen op te volgen’ meldt Koenen woordenboek. Wat dat betreft is de veelvoorkomende associatie met onderdrukking of het ontbreken van een eigen wil, niet terecht. Degene die gehoorzaamt, toont zich bereid om te doen wat iemand anders zegt (tenzij de gehoorzaamheid afgedwongen is, maar strikt genomen is er dan geen sprake meer van gehoorzaamheid).
De Regel stelt: ‘zij [de monniken] leven dan ook niet naar eigen inzicht en gehoorzamen niet aan hun eigen verlangens en begeerten, maar laten zich leiden door het oordeel en de bevelen van een ander.’ Uiteraard is ‘de ander’ de abt. ‘De gehoorzaamheid immers, die aan de oversten wordt bewezen, wordt aan God zelf bewezen.’ Benedictus had dus een iets minder vrije opvatting van gehoorzaamheid dan het Koenen Woordenboek. Voor Benedictus gaat het wel degelijk om het opgeven van de eigen wil.
Maar ik leef niet in een klooster, niet onder de heerschap van een abt, of welke spiritueel leider dan ook. Ik gehoorzaam meestal aan de wet, en op mijn werk aan de opdrachten van mijn leidinggevende. Verder ben ik een stuurloos schip. Dat impliceert vrijheid, maar ook een ingewikkelde opdracht om afspraken te maken met jezelf en ze na te komen. Zo ingewikkeld dat het me niet verbaast dat we ons makkelijk laten dicteren door iets of iemand anders. Rients Ritskes, oprichter van zen.nl, hecht veel waarde aan het stellen van doelen. Hij pleit voor een nauwkeurige formulering van wat je wil bereiken, op korte en lange termijn. Hij lijkt het met Benedictus eens dat we het nodig hebben om iemand te gehoorzamen. Anders blijven we stuurloos ronddobberen. Het enige verschil is dat Rients gehoorzaamheid aan jezelf voor lijkt te stellen. ‘Stel dus je eigen doelen’, schrijft hij, ‘voordat iemand anders dat voor je doet.’[3] Het lijkt me geen slecht alternatief, als er geen abt in de buurt is om te gehoorzamen.
[1] The Crown, seizoen 1, aflevering 1.
[2] Wel trouw, niet gehoorzaam, NRC Handelsblad 8 februari 2001.
[3] Leer denken wat je wilt denken; basisboek zentraining door Rients Ritskes.
